Karta Nauczyciela daje nauczycielowi możliwość pominięcia etapu nauczyciela stażysty i uzyskanie wyższego stopnia awansu zawodowego bez konieczności odbywania stażu – z dniem nawiązania stosunku pracy nauczyciel uzyskuje wówczas stopień nauczyciela kontraktowego (art. 9a ust. 3 Karty Nauczyciela).
Procedura ta dotyczy wyłącznie:
- nauczycieli akademickich legitymujących się co najmniej 3-letnim okresem pracy w szkole wyższej lub
- osób posiadających co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy.
Jeżeli nauczyciel akademicki spełnia warunki określone w omawianym przepisie, to z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole uzyskuje z mocy prawa stopień nauczyciela kontraktowego. Zatem decyzja o nadaniu mu stopnia nauczyciela kontraktowego ma jedynie charakter potwierdzający fakt uzyskania tego stopnia z mocy samej ustawy z dniem zatrudnienia w szkole (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2008 r., I OSK 472/07). W takim przypadku nauczyciel nie musi realizować stażu.
Warto zwrócić uwagę, że do stażu pracy zalicza się wyłącznie okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy w charakterze nauczyciela akademickiego. Nauczycielami akademickimi są:
- pracownicy dydaktyczni;
- pracownicy badawczy;
- pracownicy badawczo-dydaktyczni;
(art. 114 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce).
Nauczyciele akademiccy mogą być zatrudnieni na stanowisku:
- profesora;
- profesora uczelni;
- adiunkta;
- asystenta
(art. 116 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce).
Ustawa przewiduje jednak, że statut uczelni może określać również inne stanowiska dla nauczycieli akademickich (art. 116 ust. 4 pkt 1 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce).
Tylko zatem nauczyciele zatrudnieni w szkole wyższej na wskazanych wyżej stanowiskach lub na innym stanowisku określonym w statucie danej uczelni, posiadający co najmniej 3-letni okres takiego zatrudnienia, mogą otrzymać stopień nauczyciela kontraktowego z dniem nawiązania stosunku pracy.
Znaczący dorobek zawodowy
Możliwość uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego z mocy prawa, z dniem nawiązania stosunku pracy, istnieje również w stosunku do osób, które nie są nauczycielami akademickimi, ale posiadają co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy (art. 9a ust. 3 Karty Nauczyciela). W tym wypadku decyzja o nadaniu stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego ma bardziej charakter uznaniowy i nie jest obowiązkiem dyrektora. Wymagany staż pracy nie musi być wypracowany w szkolnictwie i zalicza się tu okresy zatrudnienia bez względu na charakter poprzedniej pracy. Istotne jest jednak, aby było to zatrudnienie pracownicze, czyli w ramach stosunku pracy. Nie podlegają wliczeniu okresy innej aktywności zawodowej, realizowanej np. w ramach własnej działalności gospodarczej czy umów cywilnoprawnych. Ponadto warunkiem koniecznym do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego w omawianym trybie jest posiadanie „znaczącego dorobku zawodowego”, jednak Karta Nauczyciela nie zawiera definicji tego pojęcia. W orzecznictwie wskazuje się, że o „znaczącym dorobku” można mówić jedynie wówczas, gdy jest on ponadprzeciętny, znacznie przewyższający dorobek zawodowy wymagany od ogółu nauczycieli.
Taki znaczący dorobek powinien znaleźć odzwierciedlenie w przyznanych w dotychczasowej pracy nagrodach i wyróżnieniach, ewentualnie także w dyplomach czy świadectwach potwierdzających uzyskanie dodatkowych kwalifikacji, umiejętności przydatnych w przyszłej pracy nauczyciela. Długoletniego zatrudnienia, a nawet zaangażowania w pracy zawodowej, które powinno przecież cechować każdego pracownika, nie można utożsamiać ze „znaczącym dorobkiem zawodowym” (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 lipca 2011 r. I OSK 312/11). Oceny, czy dorobek danej osoby jest „znaczący”, dokonuje dyrektor szkoły, a stopień awansu nadaje się w drodze decyzji administracyjnej. Zatem w przypadku „innych osób” decyzja taka ma charakter uznaniowy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 16 lutego 2007 r., IV SA/Gl 401/06).
Osoby niebędące byłymi nauczycielami akademickimi nie mogą z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole uzyskać stopnia nauczyciela kontraktowego z powołaniem się wyłącznie na dotychczasowy staż pracy, nawet jeżeli byłby on kilkakrotnie dłuższy od minimalnego okresu pracy. W tym zakresie przepis art. 9a ust. 3 Karty Nauczyciela jest sformułowany czytelnie i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Jasno wynika z niego, że wszystkie przewidziane tam wymogi bezwzględnie muszą być spełnione łącznie i udokumentowane przed wydaniem certyfikatu zawodowego potwierdzającego uzyskanie w tym szczególnym trybie stopnia nauczyciela kontraktowego.
Michał Kowalski, ekspert portalu ePedagogika.pl
